29. عنکبوت

با تشبیه کردن کافران در عقاید الحادی خودشان به عنکبوت که سست ترین خانه‌ها را دارد و تار و پودش در برابر بادها در هم می‌ریزد، سستی بنای اندیشه‌های مشرکان و ماده گرایان را بازگو می‌کند که حبابِ اندیشه‌هایشان بر روی سرابی خیالی و پوچ استوار شده است. آیه 41 این حقیقت را گفته است.

این سوره مکی که قبل از هجرت بعد از سوره روم نازل شده، کلاً درگیری ایمان آورندگان را با فتنه انگیزی‌ها و کارشکنی‌ها و اغواهای مخالفان بیان می‌کند و نمونه‌هائی چند از زندگی ابراهیم وانبیاء دیگر و فداکاری‌هایشان در راه خدا می‌‌آورد ومومنان را بیاد تکالیف و تعهدات و صبر در این راه می‌اندازد. مشتمل بر 68 آیه است.

30. رُوم (نام کشوری است)

در آغاز سوره، از پیروزی روم پس از شکست خوردنش از ایران خبر می‌دهد. این پیشگوئی و حادثه مربوط به صدر اسلام است و در واقع نوید پیروزی امت مسلمان را پس از شکست دو ابرقدرت آنروز جهان می‌دهد و تقویتی است برای مسلمین آنروز که مورد آزار مشرکین مکه قرار داشتند وآینده‌ای تابناک را در افق حیات بشری نشان می‌دهد در چندین آیه متوالی آیات و نشانه‌‌های الهی را با ذکر مصداق، از مخلوقات و پدیده‌های زمینی وآسمانی بیان کرده، سپس انسانها را متوجه فطرتِ خدا آشنای خودشان می‌کند: آیه 30 و42 و در نهایت، بازگریزی است به مسئله مهم یعنی معاد وحیات جاودان پس از مرگ.

هفتادونهمین سوره‌ایست که با 60 آیه در مکه و قبل از هجرت نازل شده است.

31. لقمان

سوره به نام لقمان حکیم است و در آیات 12 تا20 موعظه‌های حکیمانه‌ای را از لقمان به پسرش بیان کرده است، که درباره خدا و دین و برخورد انسانی با مردم و میانه روی در رفتار است.

در مجموع، این سوره، پیام توحید و حکمت و معرفت و معاد را بیان می‌کند و فطرت بشری آدمیان را مورد خطاب قرار می‌دهد تا از طریق توجه به نعمتهای الهی، به شناخت و اطاعت او گردن نهاده و به سعادت ابدی برسد.

در مکه و نزدیکیهای هجرت نازل شده است و دارای 34 آیه می‌باشد.

32. سجده (سجده کردن)

درآیه 15 این سوره، از نشانه‌های بارز مومن، این را می‌گوید که هنگام یادآوری آیات و نشانه‌های خدا، به علامت تعظیم و سپاس، به خاک افتاده و در پیشگاه او سجده کرده و خدا را می‌ستاید. «مضاجع» نام دیگر این سوره است. هنگام تلاوت آیه سجده واجب است که سجده نمائیم.

هدف کلی سوره، اقامه دلیلی است در مورد مبداً و معاد و زدودن شک از دلها و در رابطه با نبوت و قرآن، اشاره‌هائی هم به مومنان و فاسقان دارد و از پاداش و عذاب، سخن می‌گوید. و سرگذشت موسی و قوم او به عنوان یک نمونه مطرح می‌شود.

این سوره 30 آیه دارد و در مکه در اوائل بعثت پیامبر نازل شده است

33. اَحزاب (حزب‌ها و گروه‌ها)

حزب‌ و قبائل مشرک عرب، برای ریشه کن کردن اسلام و نابودی مسلمین دست ‌به ‌دست داده و ائتلاف نمودند و مدینه را محاصره کردند و جنگ خندق پیش آمد.

واکنش روانی و عکس‌العمل مسلمانان در برابر این محاصره نظامی و نقش تخریبی ستون پنجم (یهود داخل مدینه) و سرانجامِ کار، از مسائلی است که در خلال آیات 9 تا 27 ذکر شده و بسی آموزنده است. بهمین جهت هم شروع سوره، با فرمان خدا مبنی بر اطاعت نکردن از کافران و منافقان است.

در قسمتهای بعدی رابطه پیامبر را با مومنین و منافقین و همچنین همسرانش و نیز تذکر نکات اخلاقی و تربیتی را در بردارد و اینکه آنها الگوی مردم‌اند و نیک و بدشان تأثیر فراوان دارد و بر خوبیها و فسادهایشان، پاداش یا عذابِ دو برابر خواهد بود. از آیه 36 به بعد ماجرای ازدواج پیامبر با زنِ پسر خونده‌اش- زید- اشاره شده و در آیه40 خاتم انبیاءبودن حضرت محمد (ص) بیان شده است و در اواخر سوره، علیه منافقین افشاگری می‌کند. در حدیثی بیان شده که در این سوره، رسوائیهای مردان و زنان قریش بیان شده است.

این سوره 73 آیه دارد و در سال6 هجری در مدینه نازل شده است.

34. سَبَأ

نام قومی است که همزمان با سلیمان می‌زیستند و حاکمشان یک زن (بلقیس) بود. از آیه 15 به بعد بخشی از داستان آنان را در رابطه با سلیمان بیان می‌کند و نیز داستان داود را نقل می‌‌نماید. در این سوره آیاتی هم از توحید و رسالت آخرت (این سه پایه دعوت همه انبیاء) آمده است. رسالت جهانی پیامبر اسلام در آیه 28 آمده، و در کلّ، حمایت از رسول الله در دعوت الهی‌اش می‌باشد.

هشتادوسومین سوره‌ایست که در مکه و قبل از هجرت نازل شده و 54 آیه دارد.

35. فاطر (شکافنده، پدیدآورنده)

در اولین آیه، با این صفت، از خدا ستایش شده، خدائی که آسمان و زمین را با شکافتن پرده عدم، بوجود آورد.

نام دیگر سوره «ملائکه» است. باز در همین آیه اول از فرشتگان بعنوان رسولانی که حامل خدا و مجری اوامر او در جهان هستند یاد شده است.

این سوره، شامل قدرت و حکمت و نعمتهای بزرگ آسمانی و زمینی خداوند، در رابطه با توحید و ربوبیت اوست و اینکه خلقت انسان وآمد و رفت شب و روز و تسخیرماه و خورشید و آبها و ماهیهای دریاها و شناختن و اطاعت اوست. 54 آیه دارد و در مکه نازل شده است. به استثنای چند آیه که مدنی است.

36. یس (از حروف رمز قرآن و خطاب به پیامبر)

در این سوره که با پیامبر سخن گفته شده، پایه‌های سه گانه دین (توحید، نبوت، معاد) مطرح شده و نیز حالت مردم را در قبول و رد دعوتها، و سرانجام مجرمین ومتقین را در قیامت بیان کرده است.

و از رویش گیاه در زمین مرده، روئیدن باغها و میوه‌ها، زوجیت عمومی در مخلوقات، شب و روز و ماه و خورشید و حرکت کشتی‌ها در دریا و... بعنوان «آیه» و نشانه بر خدا یاد شده است.

این سوره «قلب قرآن» هم نامیده شده است. و همچنین به «ریحانه القرآن» هم معروف است پنجاه ونهمین سوره‌ایست که در مکه نازل شده است و83 آیه دارد.

37. صافات (به صف کشیده‌ها)

در آیه اول، خداوند به فرشتگان به صف کشیده شده، یا به صفوف منظم پیکارگران و مجاهدان، یا پرندگان منظم و به صف کشیده شده در پرواز، یا صفوف نمازگزاران، سوگند یاد کرده است. (بنا به تفسیرهای گوناگون در کلمه صافات).

روح کلی سوره، بیان توحید و رد عقاید مشرکین، بخصوص در زمینه خویشاوندی خدا با جن یا مخلوقات دیگر می‌باشد. مسئله معاد و پاداشهای بهشت و کیفرهای جهنم موضوع دیگر این سوره است. به داستان نوح و امتحان ابراهیم بوسیله فرمان ذبح اسمائیل، و همچنین داستان لوط و یونس هم اشاره‌‌ای شده است.

این سوره که 182 آیه دارد، در اوائل بعثت در مکه نازل گشته است.

ادامه دارد.