51. ذاریات (پراکنده کنندگان)

سوگند به فرشتگان دارای این صفت، یا بادهائی که گرد و خاک را، یا ابرها را پراکنند، در نخستین آیه آمده است. اشاره‌ایست به تدبیر عمومی خدا در جهان از طریق فرشتگان یا بادها.

سوره، بیان کننده معاد،در نقش تربیتی و سازندگی آن در عمل دنیائی انسان، و صفات متقین و داستانهائی از ابراهیم وموسی و قوم عاد و ثمود و قوم نوح است و بیان زوجیت عمومی در جهان خلقت و بیان فلسفه آفرینش جن و انس که «عبادت» است (آیه 56) و در پایان هشداری به ستمگران وکافران.

چهل‌ و هفتمین سوره‌ایست که در سال 7 بعثت در مکه نازل شده است و60 آیه دارد.

52. طور (نام یک کوه)

در اولین آیه به کوه مقدس طور در سینا که محل مناجات موسی (ع) با خداوند بوده، سوگند یاد شده است.

سوره، یادآور قیامت و بهشت و جهنم و بیانگر نعمتهای بی پایان بهشتیان و عذاب‌های گوناگون مکذبین وکفار در دوزخ است و نیز احتجاج و مجادله‌ای با مشرکین و تردیدشان در ایمان آوردن و نقد تفکرالحادی و مشرکانه و در پایان باز هم دعوت به صبر.

این سوره با 49 آیه در سال 4 بعثت در مکه نازل گردید.

در احادیث زیاد خواندن آن سبب خلاصی از زندان بیان شده است.

53. نجم (ستاره)

درآغاز سوره، به ستاره،آنهنگام که فرودآمده و غروب کند سوگند یاد شده است.

هدف کلی سوره، تاکید بر سه رکن «ربوبیت» «نبوت» و «معاد» است و اعلام وحی، توبیخ مشرکین از اعراض، مردم شناسی، توحید و تنذیر، از موضوعات دیگر این سوره است. کلاً سوره تشویق به پذیرش دعوت است و انتقاد از روی گردانی از قرآن و پیامبر.

برخی عم مراد از «نجم» را ستاره فروزان قرآن دانسته‌اند که برای بشر فرود آمده است. این سوره با 62 آیه، مکی است.

54. قمر (ماه)

آیه اول، به «شق القمر» و دو پاره شدن ماه، بنا به درخواست مشرکین از پیامبر اسلام به عنوان معجزه و نشانه‌ای از قدرت خدا اشاره کرده است.

این سوره به طور کلی به انذار و بیم دادن مکذبین بهانه جو پرداخته است و از هلاکت امتهای تکذیب کننده گذشته همچون قوم نوح و عاد و ثمود و لوط وآل فرعون، شاهد آورده است و در پایان، از عاقبت جهنمی مجرمین و فرجام خوش متقین یاد می‌کند.

با 55 آیه در سال 4 بعثت نازل شده و از سوره‌های مکی است.

55. رحمن (بخشنده)

نام خداوند است که به عنوان آموزگار قرآن وآفریدگار بشر وآموزنده بیان، ذکر شده است. (آیه اول).

سوره رحمان، در خطابی به جن و انس، از آفرینش جهان و از نعمتهای فراوان و گوناگون خدا در دنیا و بهشت و نیز از عقوبت‌های اهل دوزخ، سخن گفته است و با تکرار 31 بار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» در این سوره نسبتاً کوچک می‌پرسد که به کدام یک از نعمتهای پروردگارتان تکذیب می‌کنید؟!

و این سوره در زبان ائمه به «عروس قرآن» معروف بوده است.

78آیه دارد. این سوره را بعضی مکی و بعضی مدنی دانسته‌اند.

56. واقعه (پیش آمد، حادثه)

یکی از نامهای رستاخیز و قیامت است، حادثه‌ای که بی شک واقع خواهد شد و درآغاز سوره از وقوع آن و مشخصات وآثارش خبر می‌دهد و تا پایان سوره از حالات اهل بهشت و جهنم درآخرت یاد می‌کند.

در بخشی از سوره هم به اهمیت «قرآن کریم» که فرود آمده از نزد خداوند است اشاره می‌کند. در این سوره مردم به سه دسته تقسیم شده‌اند: اصحاب شمال و سابقون.

96 آیه دارد و در اوائل بعثت در مکه فرود آمده است. به خواندن این سوره بسیار دستور داده شده است.

57. حدید (آهن)

درآیه 25 از آهن به عنوان مظهر قدرت و منفعت، در کنار نازل کردن کتاب و میزان (سمبل مکتب عدالت اجتماعی) یاد می‌کند. حدید، به اسلحه، به امام، به حضرت قائم (ع) هم تاویل شده است. (مرآة الانوار ص 124)

هدف اصلی سوره، تشویق به انفاق در راه خداست که از ایمان و تقوا سرچشمه می‌گیرد. اخلاص و زهد و موعظه و معارفی از مبداً و معاد از مطالب دیگر این سوره است. در حدیثی آمده که: چون خداوند می‌دانست که درآخرالزمان افرادی عمیق و ژرف اندیش پدید خواهند آمد سوره قل هوالله احد وآیاتی از این سوره را (از اول تا آیه 6 ) نازل کرد. (المیزان ج 19 ص 168).

این سوره مدنی است. با 28 آیه در سال پنجم هجری نازل شده است.

58. مجادله (گفتگو و جدل)

درآیه اول، سخن از مجادله وگفتگوئی است که میان با زنی که شوهرش او را «ظهار» کرده بود واقع شده است. ظهار، نوعی تحریم زن بود که در جاهلیت، رواج داشت.

در این سوره صفاتی از مومنان در رفتارهایشان وهمچنین صفات مخالفان اسلام بیان شده است. و از نجوا و در گوشی صحبت کردن نکوهش شده و وعده عذاب برای کسانی بیان شده که با دشمنان خدا طرح دوستی می‌ریزد و عنوان «حزب الشیطان» به آنها می‌دهد و در پایان هم مشخصات «حزب الله» مطرح است.

این سوره که دارای 22 آیه است در سال 9 هجری در مدینه نازل شده است.

59. حشر (بیرون آمدن، برانگیخته شدن)

درآیه 2 بیان می‌کند که خداوند، برای اولین بار، کسانی را از اهل کتاب (یهود و نصاری) که کفر ورزیدند، (از قلعه‌هایشان) بیرون می‌آورد.

یهودیها می‌پنداشتند که با داشتن حصارها و قلعه‌ها هرگز مغلوب نخواهند شد ولی بدست پیامبر و مومنین شکست خوردند و از پایگاه‌ها و قلعه‌هایشان بیرون رانده شدند. و این در سایه پیمان شکنی یهود بنی نضیر بود که منافقانه نقش ستون پنجم را داخل مدینه بازی می‌کردند. بهمین جهت سوره به نام «بنی نضیر» هم گفته شده است.

این سوره مدنی است و در سال 4 هجری نازل شده است و24آیه دارد.

60. ممتحنه (زن امتحان شده)

در آیه 10 می‌خوانیم: «زنان مومنی را که به سوی شما هجرت کرده‌اند بیازمائید. اگر واقعاً ایمان آورده‌ بودند،آنان را دوباره پیش مشرکین برنگردانید. زیرا برآنان حرام می‌باشند...».

در این سوره، مرز دوستی‌ها و دشمنی‌ها و سیاست خارجی مومنین، در رابطه با دشمن، برخی مسائل تربیتی و همچنین یادی از قیامت، بیان شده است.

احکام هجرت و بیعت و ایمان زنان مسلمان، از مسائل دیگر این سوره می‌باشد.

این سوره که با 13 آیه در سال 10 هجری در مدینه نازل شده، دو نام دیگر هم دارد، که عبارتند از: «امتحان»، «مراة» (زن) آیات 1 تا 9 بمناسبت جاسوسی شخصی به نفع مشرکین و دادن گزارش نظامی از تصمیم مسلمین به جنگ با مشرکین نازل شده و بهمین جهت آیات، از داشتن رابطه دوستانه با مشرکین نهی کرده است.

ادامه دارد.