متادون را بشناسید

متادون چیست؟


دکتر زهرا عباسپور:
متادون از خانواده مواد شبه افیونى است و بیشتر در درمان وابستگى به سایر شبه‌افیونى‌ها نظیر هروئین، کدئین و مورفین کاربرد دارد
متادون یک شبه افیونى (اپیوئید) مصنوعى است، یعنى از مواد شیمیایى در آزمایشگاه به دست مى آید. سایر شبه افیونى‌ها یا طبیعى هستند مانند مرفین و کدئین که فرآورده‌هاى طبیعى بوته خشخاش هستند و یا شبه‌افیونیهاى نیمه‌مصنوعى هستند مانند هروئین، که مرفینى است که به طریقه شیمیایى پردازش شده است. (دى استیل مورفین)

متادون در طى جنگ دوم جهانى در آلمان ساخته شد و اولین بار براى تسکین درد به کار رفت. درمان با دوز نگهدارنده متادون که از بروز علائم ترک تریاک جلوگیرى کرده و تقاضاى آن را کاهش داده و یا از بین مى‌برد، براى اولین بار در سال‌هاى 1960 برای درمان اعتیاد به این ماده متداول شد.

استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمى شود، بلکه به عنوان جزئی از فرآیند درمان معتادان به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افراد از حمایت هاى طبى و اجتماعى لازم براى تثبیت و بهبود زندگى بهره مند و تشویق مى شوند مادامى که این دارو در مورد آنها موثر است، به درمان ادامه دهند.

بیشتر کسانى که متادون برای‌شان تجویز مى‌شود، براى وابستگى به مواد افیونى ها تحت درمان قرار گرفتهاند.

این افراد شامل کسانى هستند که به داروهاى غیرقانونى مانند تریاک و هروئین و داروهاى تجویز شده توسط پزشک نظیر کدئین وابستگى پیدا کرده‌اند.

افراد معتاد به مواد شبه افیونى هاى کوتاه اثر مانند هروئین باید متادون را به طور منظم دریافت کنند تا از بروز علائم ترک جلوگیرى شود.

همچنین متادون براى کسانى که به طور مرتب از مواد شبه افیونى به طو رتزریقی استفاده مى‌کنند و آلوده به ویروس ایدز HIV یا هپاتیت C هستند، تجویز مى‌شود تا به ادامه روند ترک در این افراد کمک کند و خطر انتشار عفونت را از طریق استفاده از سوزن مشترک کاهش دهد.

متادون گاه در تسکین درد افراد مبتلا به درد شدید مزمن یا درد همراه با بیمارى هاى علاج ناپذیرى که منجر به مرگ مى شوند، به کار مى رود.

متادون چه احساسى در فرد ایجاد مى‌کند؟

برخى از افرادى که درمان با متادون را شروع مى‌کنند، سرخوشى و آرامشى را احساس مى‌کنند که در میان تمامى داروهاى شبه افیونى مشترک است.

با ادامه درمان و رسیدن به یک دوز ثابت، تحمل به این اثرات ایجاد مى‌شود. کسانى که در حال درمان با متادون هستند، غالباً احساس خویش را از استعمال متادون، "طبیعى" عنوان مى‌کنند.

درمان با متادون بر تفکر آنها تاثیرى ندارد، مى توانند کار کنند، به مدرسه بروند و یا از خانواده مراقبت کنند. متادون همچنین از تاثیر نشئه آور هروئین و سایر شبه افیونیها ممانعت مى‌کند و بدین ترتیب اثر این داروها را کاهش مى‌دهد.

درمان با متادون، عوارض جانبى هم ممکن است به همراه داشته باشد از جمله تعریق، یبوست و افزایش وزن.

اثرات متادون براى چه مدت باقى مى‌ماند؟

متادون ماده‌ای طولانی‌اثر است .شخصى که به مواد شبه افیونى وابستگى دارد با یک دوز متادون در شبانه‌روز از علائم ترک مصون مى‌ماند. در مقابل کسى که به هروئین براى پرهیز معتاد است، برای جلوگیری از بروز علائم ترک در خود باید سه تا چهار بار در روز این ماده را مصرف کند.

درمان روزانه با متادون مى تواند تا بى نهایت ادامه یابد اما اگر فردى که متادون دریافت مى کند و پزشک با وى براى پایان درمان به توافق برسد، از دوز متادون به تدریج در طول هفته ها یا ماه هاى متعدد کاسته مى شود و فرآیند ترک تسهیل مى‌شود.

در صورت قطع ناگهانى متادون علائمى چون دل پیچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى بروز خواهند کرد.

این علائم در طول یک تا سه روز پس از آخرین دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسیده و سپس به تدریج از بین مى روند، گر چه سایر علائم مانند اختلال خواب و تمایل به مصرف دارو مى تواند براى ماه ها ادامه یابد.


آیا متادون خطرناک است؟

زمانى که متادون طبق تجویز پزشک دریافت مى شود، بسیار بى خطر بوده و آسیبى به اعضاى داخلى و یا قدرت تفکر وارد نمى کند، حتى اگر براى سال ها به طور روزانه مصرف شود.

از سوى دیگر متادون یک داروى قوى است و مى‌تواند براى کسانى که آن را به طور منظم دریافت نمى کنند فوق العاده خطرناک باشد، چرا که این افراد نسبت به اثرات آن تحمل پیدا نکرده اند.این دارو حتى دوزهاى بسیار پائین نیز مى‌تواند براى کودکان کشنده باشند.

از این رو تجویز متادون با دقت پایش و کنترل مى شود.

یک مزیت مهم متادون این است که این ماده مصرف هروئین را کاهش مى‌دهد. خطرات مصرف هروئین شامل مرگ بر اثر دریافت دوز بى رویه، ابتلا به عفونت HIV و هپاتیت C از راه کاربرد سوزن مشترک است. درمان متادون کمک مى کند که فرد از فجایع ناشى از استعمال هروئین مصون بماند.

آیا متادون اعتیادآور است؟

تعاریف جدید از "اعتیاد"، عوامل متعددى را در ارزیابى مصرف دارو توسط فرد مدنظر قرار مى دهند. این عوامل شامل "تحمل" یا نیاز به افزایش مداوم دوز دارو براى رسیدن به اثر یکسان؛ "وابستگى جسمی" یا بروز علائم ترک با قطع مصرف و "استعمال همراه با اضطرار" به رغم نتایج منفى حاصل از ادامه مصرف دارو هستند.

برخى مى گویند که متادون به همان اندازه هروئین اعتیادآور است. کسانى که متادون مصرف مى کنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پیدا کرده و در صورتى که دارو را به شکل منظم دریافت نکنند، دچار علائم ترک مى شوند.

اما اگر چگونگى و علت مصرف دارو را مورد توجه قرار دهیم، متادون در تعریف کامل "ماده اعتیادآور" نمى گنجد. اول از همه این که تجویز متادون برای بیماران به عنوان یک درمان طبى در نظر گرفته مى شود و تنها براى کسانى تجویز مى شود که خود هم اکنون وابسته به داروهاى شبه‌افیونى مانند هروئین هستند

. براى این افراد، متادون یک جایگزین مطمئن براى روش هاى خطرناکى چون استفاده از هروئین به شمار مى رود. متادون ایشان را از اضطرار براى مصرف ماده مخدر رها کرده و بدان ها امکان بهبود زندگى شان را مى بخشد.

متادون گاه به عنوان داروى خیابانى مورد استفاده قرار مى گیرد، اما استعمال آن بیشتر به منظور پیشگیرى از علائم ترک هروئین است. اثرات متادون کندتر از آن ظاهر مى شوند و بیشتر از آن مى پایند که بتوان از آن به عنوان ماده اى مناسب براى سوء مصرف یاد کرد.

اثرات طولانى مدت متادون

درمان با دوز نگهدارنده متادون یک درمان طولانى مدت است. درمان از یک تا دو الى بیست سال و یا بیشتر به طول مى‌انجامد. این درمان طولانى مدت به لحاظ پزشکى بى خطر و موثرترین درمان موجود براى وابستگى به مواد شبه‌افیونى است.